تقریبا همه‌‌ی ما با استرس ریزش مو در دوره های مختلف عمر مواجه بوده و هستیم و با درجات وسواس متفاوت، به مقایسه دایمی تراکم موهای سرمان می‌پردازیم. براساس مطالعات انجام شده، نگرانی بیش از90 درصد افراد جامعه پس از رسیدن به 50 سالگی تراکم و ریزش مو است.
در این مقاله تلاش شده با ارایه‌ی ادله ی علمی به بررسی عوامل فیزیکی، شیمیایی و روانی موثر در ریزش موی وابسته به سن و یا تاثیرات برخی بیماریها و ناهنجاری‌ها همچنین بهبود و شناخت ساختار مو بپردازیم.
بیولوژی مو
آنچه از مو قابل مشاهده است ساقه ی مو میباشد که بخش غیرزنده ی موها را شامل می شود؛ اما مبداء هر مو، پیاز یا پالپ مو قراردارد که در واقع پاکتی است که حاوی بخش زایای مو به حساب می‌آید و حاوی سلولهای بنیادی است.
سلولهای بنیادی در تمامی اندام های ما با تراکم های متفاوت وجود دارند. این سلول ها درسطح پوست در بازسازی بافت و در مبداء مو به رشد قدی موها کمک میکنند.
یکی از سلول های مهم دیگر در پیاز مو، سلول تولیدکننده ی رنگدانه، ملانین و یا ملانوسیت ها هستند و مسئولیت تولید رنگ مو را به عهده دارند.
در کنار هر پیاز مو یک عضله‌ی راست کننده‌ی مو وجود دارد که در سرما و یا برخی شرایط هیجانی این عضله منقبض شده و باعث راست شدن ساقه‌ی مو می‌شود این واکنش، مکانیسم دفاعی بدن برای گرم کردن پسدان داران (ازطریق توربینیت کردن هوا در لابلای موها) میباشد.
جزء مهم دیگری که در کنار پیاز مو وجود دارد،غدد سباسه یا غدد مترشحه‌ی چربی هستند که چربی پوست ومو را تامین میکنند. این چربی باعث حفظ ایمنی پوست، در برابر عوامل زیان آور مثل قارچ ها و باکتری ها می‌شود.
مراحل رشد مو
۱-آناژن: در این مرحله سلول های بنیادین در پیاز مو تکثیر شده و باعث افزایش طول مو می‌شوند. این فاز درموهای سر بین ۲ تا ۸ سال طول می‌کشد؛ ولی در ابرو و مژه این زمان خیلی کوتاه‌تر است.
۲- کاتاژن: در این مرحله موهای سر شروع به عقب‌نشینی و جداشدن از ریشه میکنند و کم‌کم مو از بولت خود جدا می‌شود و می‌افتد.
۳-تلوژن: در مرحلهٔ تلوژن، پیاز مویی که از موی خود جدا شده جمع می‌شود و تمام سلول های بنیادین و زایای داخل آن از بین می‌روند و دیگر رشد نمی‌کنند. البته این در مورد همهٔ موها اتفاق نمی‌افتد. مثلاً موی سر مجدداً وارد چرخهٔ رشد خود می‌شود.
به پیازهایی که مجدداً وارد چرخه‌ی رشد می‌شوند، پیازهای غیرساکن می‌گویند و در حقیقت این پیازها هستند که اگر از شرایط رشد مناسب مثل تغذیهٔ کافی، خونرسانی مناسب و شرایط هورمونی مساعد بهره‌مند شوند، چرخه‌ی رویش مجدد را از سر می‌گیرند.
عوامل موثر در طول زمان هر فاز
در تعیین مدت هر فاز از رویش موها مواد شیمیایی که در بدن ترشح می‌شوند نقش دارند و شامل موارد زیر می‌شوند:
IGF یا فاکتور رشد بافتی نظیر انسولین
این هورمون طول مدت آنافاز را افزایش می‌دهد.در حضور این ماده موها دیرتر وارد دورهی کاتاژن می‌شوند و بنابراین دیرتر از پیاز مو جدا شده و می‌ریزند.
CAMP
CAMP نیز فاکتور دیگری است که زمان آنافاز را افزایش می‌دهد و بنابراین جزء افزاینده‌های تراکم مو است.
PDA و TGF
PDA و β2 TGF دو مادهٔ کاهندهٔ زمان آنافاز هستند.
تستوسترون و ترکیبات واسطه‌ای آن، مهمترین کاهنده و وقفه دهنده های آنافاز هستند و منجر به کاهش توده ی موها در هر دو جنس زن و مرد پس از 50 سالگی می‌شوند. تستوسترون توسط آنزیمی به نام 5 آلفا ردوکتاز به دی هیدروتستوسترون، تبدیل می‌شود و این آنزیم با وقفه‌ی IGF وCAMP باعث می‌شود، آنافاز، کوتاه یا متوقف شود. این اتفاق به طور خاص در سنین بعد از 50 سالگی در هر دو جنس زن و مرد تشدید می‌شود و به همین دلیل کاهش قابل توجه توده‌ی موها در این سنین مشاهده می‌شود.
به این فرم کاهش مو ریزش آندروژنیک گفته می‌شود و بسته به آنکه گیرنده‌های تستوسترون در فرد بیشتر در کجای سر باشد الگوی کاهش مو و طاسی متفاوت خواهد بود. و این الگوی توزیع گیرنده‌ی تستوسترون وابسته به ژنوم هر فرد است.
عوامل ریزش موی غیرطبیعی
از علل مهم ریزش موی غیرطبیعی یا پاتولوژیک به موارد زیر می‌توان اشاره کرد
- ریزش موی آندروژنیک در سنین ابتدای نوجوانی تا تکمیل زمان بلوغ، که غالبا در دختران دوران ابتدای بلوغ دیده می‌شود و مربوط به اختلالات و بی نظمی‌های هورمونی است و تا زمان تکامل محورهیپوتالاموس-هیپوفیز- تخمدان و عدم بالانس هورمونی در برخی افراد اتفاق می‌افتد و معمولا با گذر زمان و تکامل این سیستم بهبود می‌یابد.
- ریزش موی آندروژنیکی که به واسطه‌اختلالات سیستم آدرنال وسیستم هورمون های جنسی اتفاق می‌افتد و غالبا نیاز به مداخلات درمانی دارد.
- ریزش مویی که در خلال افزایش مقاومت به انسولین اتفاق می‌افتد. در این افراد الگوی ترشح ضربانی IGF به هم می‌خورد و باعث اختلال در دورهی آنافاز شده و باعث کاهش تراکم موها می‌شود و از طرفی باعث رشد موی نابه‌جا در نقاطی از بدن که نباید مو داشته باشد مثل چانه، کشاله‌ی ران، سینه و غیره در خانم ها و کم پشت شدن موهای سر.
با توجه به توضیحاتی که تاکنون داده شد عوامل بسیار متنوعی در فرآیند رشد، ریزش و حفظ موها دخالت دارند و بنابراین توصیه های درمانی و تغذیه‌ای متنوعی که هریک به خودی خود می‌توانند مفید واقع شوند، مطرح می‌گردد.
از مهمترین مواد غذایی که طبق تحقیقات در این زمینه مفید شمرده شده‌اند کافئین است که با افزایش اثر IGF1 وجلوگیری از تحلیل سلولی در پیاز مو مانع از ریزش مو می‌شود. بنابراین محلول ها و پمادهای حاوی کافئین می‌توانند در نگهداری مو مفید واقع شود.
- اصلاح روش تغذیه و سبک زندگی به شیوه‌ای که کمترین میزان ترشح انسولین را در 24 ساعت موجب شود، باعث می‌شود که در تمام طول روز ترشح ضربانی و منظمی از IGF1 داشته باشیم و این یعنی افزایش طول عمر موها و کاهش ریزش آنها.
- خواب منظم و کافی یکی دیگر از عوامل مهم و موثردر حفظ ترشح کافی و ضرباندار IGF 1 است .
داروهای تسریع کننده‌ی رشد مو
ماینوکسیدیل
ماینوکسیدیل به عنوان داروی ضد فشار خون با مکانیسم گشاد کردن عروق خونی به بازار دارویی عرضه شد و مشاهده شد که مصرف کنندگان این دارو، دچار پرمویی می‌شوند. و با بررسی توده‌ی مو در این افراد مشاهده شد که طولانی شدن آنافاز در این افراد منجر به افزایش تراکم موهایشان شده.
مکانیسم دقیق این اتفاق کاملا مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد انبساط عروقی در عروق اطراف پیاز موها و به تبع آن خون رسانی بهتر به پیاز مو، منجر به این اثر می‌شود.
ماینوکسیدیل با غلظت های 5% در شامپوهای ماینوکسیدیل وجود دارد.
درمان خوراکی هم امکان پذیر است ولی غالبا توسط بیمار تحمل نمی‌شود زیرا می‌تواند منجر به کاهش فشار خون،اِدم اندام تحتانی و افزایش پرولاکتین خون و در نتیجه کاهش میل جنسی در آقایان و ترشح شیر در خانم ها شود.
روش هایی مانند ماساژ سر، دادن نور و گرما به کف سر هم با ایده‌ی افزایش خون رسانی به کف سر بعنوان محرک رشد مو به کار گرفته می‌شوند.
تادالافیل
تادالافیل نیز داروی دیگری است که با افزایش خونرسانی به پیازهای مو منجر به بهبود چرخه‌ی رشد مو می‌شود.
با افزایش خون رسانی به پیاز مو، نه می‌توان جلوی ریزش موها را گرفت و نه اینکه باعث افزایش رویش موها شد ولی با طولانی کردن زمان و مرحله‌ی آنافاز می‌توان به طور موقت و تا زمان مصرف دارو از ریزش موهای موجود جلوگیری کرد و متاسفانه با توقف مصرف، مراحل رشد مو طی می‌شود و ریزش مو اتفاق می‌افتد.
- اسپیرونولاکتون دارویی است که بخصوص در خانم ها از ریزش موی آندروژنیک جلوگیری می‌کند.
- فیناستراید داروی مهار کننده‌ی آنزیم 5 آلفا ردوکتاز است که در درمان ریزش موی آندروژنیک در مردان استفاده می‌شود.
سایر روش های درمانی ریزش مو
روشهای درمانی دیگری که به طور نسبی در مطالعات موفق شمرده شده‌اند، شامل؛
PRP
در این روش ما پلاسمای غنی از پلاکت فرد را از خونش جدا میکنیم و به خودش تزریق میکنیم. در واقع با این کار ما ریشه‌ی مو را از مواد مغذی داخل پلاکت خودفرد، بهره‌مند می‌سازیم.
در حین PRP، با میکرونیدلینگ کردن، به طور همزمان، از یک طرف، افزایش جریان خون در پوست سر اتفاق می‌افتد و از طرفی، با ایجاد جراحتهای پوستی بسیار ریز، در پوست باعث فعال شدن فیبروبلاستها و بیدار شدن پیازهای مو و ورود مجدد آنها به سیکل رویش می‌شویم.
مزوتراپی
در این روش داروها و ویتامینها و برخی مواد بیولوژیکی که در مطالعات، در حفظ یا رویش موها یا در جلوگیری از ریزش آنها موثر شناخته شده‌اند، به صورت کوکتلهای آماده در ویالهای قابل تزریق به بازار عرضه شده‌اند، با فواصل مشخص و با تعداد دفعات مشخص به صورت موضعی به پوست سر تزریق می‌شوند تا به طور مستقیم به پیازهای مو برسند.
میکرونیدلینگ
روش دیگری است که بر اساس مطالعات، با ایجاد جراحات میکروسکوپیک، در پوست سر و در کنار پیازهای مو باعث فعال شدن پیاز های به خواب رفته و یا درحال از بین رفتن، می‌شود.
لیزر کم توان
مطالعات نشان داده که تاباندن امواج لیزر کم توان به پوست سر باعث رویش مجدد مو می‌شود.
یک نظر در “راهنمای جامع برای بهبود و شناخت ساختار مو”
عالی